Chùm Thơ Hoa Ngữ (Dịch thuật)

Bài 1: Cẩm Sắt (Lý Thương Ẩn)

.

Dịch thơ: Thanh Luan Tran

.

Đàn gấm vì đâu năm mươi sợi
Từng dây từng trụ nhớ tuổi mê
Trang Chu nằm mộng mơ thành bướm
Thục đế vọng tâm hóa chim thề
Biển xanh trăng chiếu hình giọt lệ
Ruộng dâu nắng lóa hóa sương hơi
Tình này lưu lại thành ký ức
Chỉ để bây giờ nỗi tái tê
.
Nguyên văn:
1 錦瑟無端五十絃 Cẩm sắt vô đoan ngũ thập huyền
2 一絃一柱思華年 Nhất huyền nhất trụ tứ hoa niên
3 莊生曉夢迷蝴蝶 Trang sinh hiểu mộng mê hồ điệp
4 望帝春心託杜鵑 Vọng đế xuân tâm thác đổ quyên
5 滄海月明珠有淚 Thương hải nguyệt minh châu hữu lệ
6 藍田日暖玉生煙 Lam điền nhật noãn ngọc sinh yên
7 此情可待成追憶 Thử tình khả đãi thành truy ức
8 只是當時已惘然 Chỉ thị đương thời dĩ võng nhiên

Dịch nghĩa: (nguồn thivien.net)

Đàn gấm chẳng vì cớ chi mà có năm mươi dây
Mỗi dây mỗi trụ đều gợi nhớ đến thời tuổi trẻ
Trang Chu buổi sáng nằm mộng thành bươm bướm
Lòng xuân của vua Thục đế gửi vào chim Đỗ Quyên
Trăng chiếu sáng trên mặt biển xanh, châu rơi lệ
Ánh nắng ấm áp chiếu vào hạt ngọc Lam Điền sinh ra khói
Tình này đã sớm trở thành nỗi nhớ nhung về dĩ vãng
Cho đến bây giờ chỉ còn lại nỗi đau thương.
.
Đây là một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của Lý Thương Ẩn. Nó nổi tiếng bởi sự bí hiểm mang tính biểu trưng cao độ. Một nỗi niềm ai oán chưa có lời giải thỏa đáng. Sẽ cố dịch bài này theo cảm nhận riêng.
.
Ghi chú một số thuật ngữ và điển tích để hiểu rõ thêm bài thơ:
- Cẩm sắt: Đàn sắt bọc gấm. Thường người ta diễn tả "cầm sắt" là đàn cầm và đàn sắt để diễn tả "nam nữ" về sự hòa hợp. Ví dụ: Cầm sắt nên duyên
- Ngũ thập huyền: 50 dây. Tích xưa thì đàn sắt đến 50 dây nhưng do độ ai oán quá lớn nên vua Phục Hy chỉ cho phép sử dụng 25 dây như ngày nay.
- Trang Chu mộng hồ điệp: Có lần Trang Chu nằm mộng thấy mình hóa bướm vui vẻ bay lượn, mà không biết mình là Chu nữa, rồi bỗng tỉnh dậy, ngạc nhiên thấy mình là Chu. Không biết phải mình là Chu nằm mộng thấy hóa bướm hay là bướm mộng thấy hóa Chu. Trang Chu với bướm tất có chỗ khác nhau. Cái đó gọi là "vật hoá" (Nguyễn Hiến Lê dịch)
- Thục đế hóa Đỗ Quyên: Thục Vọng Đế (蜀望帝) từng thông dâm với phu nhân của vị tướng quốc lúc ấy là Biết Linh (鳖灵) và bị lộ tẩy nên Đỗ Vũ thẹn quá bèn nhường ngôi cho vị tướng quốc này. Tuy nhiên sau khi nắm trong tay quyền lực thì Biết Linh ngược đãi Đỗ Vũ cấp lương thực không đầy đủ khiến ông phải hậm hực mà bỏ nước ra đi, sau khi ông chết linh hồn hóa thành một loài chim suốt ngày chỉ kêu "quốc, quốc". Người ta bảo đấy là Thục Đế nhớ nước nên mới kêu như vậy, và dân gian đặt tên cho giống chim đó là chim Cuốc.
- Thương Hải: thường kèm tích " thương hải tang điền" có nghĩa "bãi biển nương dâu" nói về sự thay đổi của trời đất. Thương Hải cũng là một bãi biển trong truyền thuyết ở cõi tiên. Thương hải cũng gọi là biển xanh.
- Lam điền: Tên núi một huyện ở Thiểm Tây - Trung Quốc nơi có nhiều ngọc đẹp. Lam điền cũng gọi là Núi Ngọc trong truyền thuyết mà Tây Vương Mẫu hay ngự. Lam điền theo hán tự cũng là ruộng xanh.

Bài 2: Hà tất Tây Thiên Vạn Lý Dao (nhạc Tây Du Ký)

.

Dịch thơ: Thanh Luan Tran

.

Đào mận ngát hương, lê khoe nhụy
Sánh nào Hạnh hoa đầu nụ hé xuân
Thược dược thướt tha, mận xinh hoa
Chả bằng dáng em bụi mưa nhuộm sắc
Chút mưa nhuộm sắc
Như trà một chén đón tình quân
Bé Sao lay lay
Nàng Mây bay bay
Nhọc chi Tây Thiên vạn đường mây
Hoan lạc đêm nay chàng chàng nhé
Một chút hương đầy rũ trời say
.
Bản Hán Văn
.
桃 李 芳 菲 梨 花 笑
怎 比 我 枝 頭 春 意 鬧
芍 葯 婀 娜 李 花 俏
怎 比 我 雨 潤 紅 姿 嬌
雨 潤 紅 姿 嬌
香 茶 一 盞 迎 君 到
星 兒 搖 搖
雲 兒 飄 飄
何 必 西 天 萬 里 遙
歡 樂 就 在 今 朝
歡 樂 就 在 今 宵
.
Bản Hán Việt (nguồn thivien.net)
.
Đào lý phương phi lê hoa tiếu, 
Chẩm tỷ ngã chi đầu xuân ý náo. 
Thược dược a na lý hoa tiếu, 
Chẩm tỷ ngã vũ nhuận hồng tư kiều, 
Vũ nhuận hồng tư kiều. 
Hương trà nhất trản nghinh quân đáo, 
Tinh nhi dao dao, 
Vân nhi phiêu phiêu, 
Hà tất Tây thiên vạn lý dao, 
Hoan lạc tựu tại kim tiêu, 
Hoan lạc tựu tại kim tiêu.
.
Dịch nghĩa
.
Đào mận ngát hương, hoa lê hé nở 
Sao bằng được em: trên cành ý xuân xốn xang rạo rực 
Hoa thược dược mềm mại, hoa mận xinh tươi 
Sao bằng được em: mưa thấm ướt vẻ thuỳ mị xinh đẹp 
Trà thơm một chén đón chàng đến 
Sao sáng lung linh 
Mây trôi lững lờ 
Việc gì phải đi xa nghìn dặm đến Tây thiên ? 
Hãy hoan lạc ngay tại sáng nay 
Hãy hoan lạc ngay tại đêm nay.

Bài 3: Vịnh Dục (Hàn Ốc)

Nhắc tới "Thanh Bình điệu" của Lý Bạch là nhớ đến thơ "Diễm tình" thời Đường. Mà nhắc đến diễm tình thơ mà không nhắc đến nhà thơ Hàn Ốc (韓偓) thời Vãn Đường là một thiếu sót. Hàn Ốc với tập thơ "Hương liễm tập" hướng về nỗi khổ đơn chăn gối chiếc của hạng bần cùng, hạng cung phi, cung nữ bị nhạt lạnh hương tình. Mình thì gần gũi Hàn Ốc hơn bởi mình là dạng "bần cố nông" chứ không "elite" như Lý Bạch.

Một bài mình rất thích của Hàn Ốc là bài Vịnh Dục (Vịnh Cảnh tắm) và đã từng dịch thơ. 

.

Dịch thơ bởi Thanh Luan Tran:
.

Chải tóc búi đầu lược cài trâm
Thoát ly xiêm áo lạnh căm căm
Ngại ngùng che ánh đèn soi tỏ
Thử nước vừa cho ngọc thân ngâm
Khởi đầu nhẹ nhè kỳ cơ thể
Chung quy tắm táp chẳng nề tâm
Hỏi thăm thị nữ ngoài khung cửa
Vời được quân vương ngự phòng thâm

.

Bản Hán Việt:

"Vịnh dục" (vịnh cảnh tắm):

Tái chỉnh ngư tê long thúy trâm
Giải y tiên giác băng dâm dâm
Giáo di lan chúc tần tu ảnh
Tự thí hương thang cánh phạ thâm
Sơ tựa tẩy hoa nan ức ác
Chung ưu ốc tuyết bất thắng nhâm
Khởi tri thị nữ liêm huy ngoại
Thừa thủ quân vương kỷ bính kim
.

Tạm dịch nghĩa:

Sửa soạn bới tóc lại cho đàng hoàng
Mới cởi áo cảm thấy hơi lạnh
Dặn bưng đèn đi vì thẹn
Tự thử xem nước tắm vừa chưa
Lúc đầu kỳ cọ nhẹ nhàng
Sau tắm gội thỏa thích
Chẳng biết người hầu đứng ngoài kia
Có chịu khó nài nĩ vua vào ngủ không.
.