Xe máy phiêu du ký (Chặng: Phá Tam Giang)

Có câu ca dao :
Đường vô xứ Huế quanh co
Non xanh nước biếc như tranh họa đồ
Thương em anh cũng muốn vô
Sợ Truông Nhà Hồ, sợ Phá Tam Giang

Như là một lời thôi thúc người lữ khách phải ghé qua để cảm nhận được hết nét hiểm trở, gian khó đã từng ngăn bước chân biết bao đôi uyên ương say đắm đến gần nhau. Và Phá Tam Giang là địa danh tôi nghĩ trước tiên khi đến Huế. Đi Phá Tam Giang từ Huế có thể đến Sịa để đón đò dọc con Phá hoặc đến thẳng Thuận An mà ngao du theo chiều ngược lại. Và tôi chọn con đường từ Thuận An để xem trực tiếp yếu huyệt kinh hoàng cho các hải hành khi xưa muốn vào kinh đô Huế.

Từ Huế đến cửa biển Thuận An chừng 11 km dọc con đường là những làng cổ khá đẹp uốn quanh sông

Cầu Thuận An mới được xây khá đẹp song song với con cầu cũ đã xuống cấp. Hệ đầm phá Tam Giang - Cầu Hai được xem như là hệ đầm phá nước lợ lớn nhất Đông Nam Á khoảng 52 km². Theo lời dân địa phương gọi là phá Tam Giang bởi vì khi xưa nó là giao lưu của 3 con sông lớn là sông Ô Lâu đổ từ phía Quảng Trị vào, Sông Hương chảy qua kinh đô Huế và sông Bồ chảy cùng vào phá. Và chính con phá khi xưa với những ngọn sóng thần đánh chìm nhiều tàu bè tiếp cận đường biển vào Huế để được đưa vào ca dao dân gian

Ngày nay lưu lượng nước sông Bồ đổ trực tiếp vào sông Hương rồi mới ra phá nên chỉ còn như Phá Nhị Giang. Nhắc đến hai địa danh Truông Nhà Hồ và phá Tam Giang là nhắc đến công đức nội tán Nguyễn Khoa Đăng đã có công dẹp tan thổ phỉ tại Truông Nhà Hồ và trị thủy con phá nguy hiểm này tạo xuyên suốt trong giao thông huyết mạch đến kinh đô Huế. Tôi muốn tìm gốc ngọn sự trị thủy của nội tán Nguyễn Khoa Đăng nhưng không có điều kiện và sách vở . Những tài liệu sử của ta viết khá sơ sài về sử liệu này hay viết theo lối đầy mê tín " Nguyễn Khoa Đăng dùng súng thần công bắn vào con sóng làm máu đổ quệch cả mặt sông và từ đó gió yên biển lặng

Theo Đại Nam nhất thống chí thì hiện tượng sóng thần thường diễn ra ở Bàu Ngược từ trên dòng Ô Lâu đổ vào dẫn về Đập Đá . Tôi thì không hài lòng với sử liệu này lắm bởi vì vào kinh đô Huế xưa không chỉ bằng con đường đổ từ Ô Lâu vào Đập Đá mà còn vào đường biển thông qua cửa Eo khi xưa (nay là cửa Thuận An mới) để dọc sông Hương vào Huế . Vậy thì câu ca dao trên đó hơi quá phô trương và không thực tế . Mong muốn của tôi là được học hỏi những bậc tiền bối có hiểu biết nhiều về phá Tam Giang và công việc trị thủy của nội tán Nguyễn Khoa Đăng. . Mong lắm thay .

Khởi hành để đối mặt trực tiếp eo biển Thuận An tưởng đơn giản ai dè cũng một chút khó . Chạy thẳng ra biển Thuận An để hỏi dân địa phương đường tiếp cận trực tiếp eo biển này phải qua một con đường đầy cát lún . Nhiều lúc xe muốn đứng yên tại chỗ . Cuối cùng cũng giáp được mặt nó . Eo biển Thuận An ngày nay đã được thông khi eo biển cũ đổ vào phá cửa Eo đã bị lấp cũng gần đó

Dự tính đón đò từ cửa biển này để đi khắp phá nhưng ở đây chỉ có những con đò dọc để đi đến những địa điểm cố định không đi theo ý mình . Nên đành quay về bến để mướn ghe riêng để đi cho thỏa thích . Dọc phá Tam Giang có đền Thai Dương khá nổi tiếng theo sự tích là thờ Thai Dương phu nhân thường độ trì cho dân đi biển. Đền Thai Dương phu nhân theo tương truyền thì đó là một tảng đá trôi từ Nhật Bản báo mộng cho dân biển và họ đã lập đền thờ ngay tại khúc sông đó . Thai Dương hay Thái Dương cũng có nghĩa là mặt trời . Vừa là biểu tượng của Nhật Bản và cũng là biểu tượng của riêng dân đi biển.

Ra tới bến thương lượng giá cả với dân đi ghe đánh cá cho chuyến ngao du . Và khởi hành trên phá bắt đầu với hai người bạn ngư dân là Trưởng và Tạo - những người bạn trẻ tuổi và khá vui vẻ . Phá Tam Giang như trải dài trước mắt mênh mông, mênh mông nước với những cái trở mình lắc lư sóng của con thuyền . Gió mát và cảnh sắc như làm mê hồn người và tôi chợt lẩm nhẩm bài hát " Chiều trên phá Tam Giang" của Trần Thiện Thanh

Nói đến phá là phải nói đến dải cát ngăn cách biển với đầm tạo một vùng sinh thái đầm phá khá đặc trưng dọc biển và những rừng ngập mặn như Cần Giờ người địa phương gọi là rú. Ở phá Tam Giang những ngôi làng dọc biển trên những đụn cát khá nhiều nhưng ngôi làng của dân chài lưới . Một điểm đặc biệt là những nhà thờ tổ ở đây thì khá khang trang, xa hoa có khi mắc mỏ hơn những nhà họ đang ở . Có những nhà thờ tổ đáng giá cả hàng tỉ bạc .

Hỏi Trưởng và Tạo thì được biết những nhà thờ này được xây lại bởi Việt Kiều sau một thời gian vượt biên và hồi hương trở về . Và dân trong làng hầu như nhà nào cũng có Việt Kiều nên nhà thờ tổ mọc lên lỏm chỏm khắp nơi như đua chen khoe cái mẻ giàu sang của mình .

Thanh niên với nhau mà lại ngồi chung một xuồng thì chắc chắn là có chuyện nhậu nhẹt đàn đúm thế là cá bắt lên từ Đầm . Rượu bia thì mua từ các làng . Bữa say xỉn nho nhỏ bắt đầu khởi hành dọc con phá

Bắt đầu khởi hành là ngắm cảnh . Sau đó là vừa nhậu vừa ngắm cảnh . Sau đó chỉ còn là nhậu còn cảnh thì kệ mẹ nó. Lúc này Phá Tam Giang chỉ còn là nơi tiếp bia rượu và mồi dọc đường . Một sự cố cũng là kỷ niệm chắc là khó quên trong đời của mình và những người bạn . Đang xả nước cứu thân xuống mặt Phá thì anh bạn Trưởng ngả nghiêng ngả ngửa ủn tôi bay cả người lẫn vật xuống dòng Phá . Thế là ướt như con chuột lột , máy ảnh điện thoại di động vô nước trầm trọng . Thế là một hai ba cởi truồng nhậu tiếp . Mấy tay lái đò phá Tam Giang la oái oái . Nhằm nhò gì "Dân chơi Nam Bộ" mà .Nhậu hết dọc phá là đồ cũng khô thôi mà

Kế hoạch là chiều sẽ ghé về Huế để ngủ nhưng kế hoạch bị đổ bể do gặp những chiến hữu quá chiến . Thế là tối đó tiếp tục gài độ ở nhà Trưởng và đây bức ảnh cuối cùng của ngày hôm đó

Phá Tam Giang đối với tôi rất nhiều kỷ niệm . Kỷ niệm về một vùng đất lịch sử, về sự nồng nhiệt thân thiện của dân địa phương . Phá Tam Giang đang dần được khai thác để đưa vào du lịch và trả lại vị trí đáng có trong bản đồ du lịch Việt Nam và người dân sẽ được cải thiện cuộc sống hơn. Nhưng nó cũng chính là sự mâu thuẩn của riêng tôi . Tôi sợ mất đi vẻ hoang sơ và thân thiện của vùng đất và con người nơi đây để thay thế vào những giá trị đươc tính trên đồng tiền

PS: Những tìm hiểu về phá Tam Giang

Phá Tam Giang trước kia được bao bọc hoàn toàn bởi vùng cát bồi biển dài được gọi là Đại Trường Sa trước đây gần 600 năm. Sau một thời gian đã có sự di chuyển địa chất cũng như xâm thực của nước tạo ra các cửa biển cũng như những con lạch dẫn ra biển . Và phá Tam Giang không chỉ có một cửa biển Thuận An . Cũng nói thêm về tích sóng thần tại Phá Tam Giang theo Đại Nam nhất thống chí thì phá Tam Giang được gọi tên từ hợp lưu 3 con sông là thượng lưu, trung lưu và hạ lưu từ hợp thể sông Ô Lâu dẫn về Bầu Ngược . Theo sử liệu thì Bầu Ngược có đáy sông khá mấp mô nó tạo sự cộng hưởng từ hai nguồn nước từ đất liền chảy ra biển cũng như biển đổ vào tạo ra những con sóng cực lớn và dòng chảy khá bất thường và khó lường được phương hướng và cách thức . Nội tán Nguyễn Khoa Đăng trị thủy bằng cách nạo vét lại lòng sông và để giảm áp lực dòng nước tràn bờ ông đã cho đào một con kênh nhân tạo để dẫn nước từ trung lưu sang hạ lưu . Nói chuyện với dân địa phương tại đây họ cho biết vào những mùa nước lũ thì phá Tam Giang như một bãi nước mênh mông và tràn lên ngập tất cả các gò đất dọc biển và đó cũng là một phần đánh sập cửa Eo cũ