48 Loại Thành Kiến Nhận Thức phổ biến (Phần 9)

25. THÀNH KIẾN TRUYỀN TẢI THÔNG ĐIỆP ĐỀ CAO BẢN THÂN (SELF-ENHANCING TRANSMISSION BIAS)

Mọi người đều chia sẻ những thành công nhiều hơn là những thất bại của họ. Điều này dẫn đến một sự hiểu sai về thực tế và không thể đánh giá chính xác tình huống.

Nói về việc bạn thành công như thế nào là cách tốt để duy trì hình ảnh của chính bạn và nâng cao danh tiếng của bạn. Nói chung mọi người thích thể hiện bản thân mình như là một ánh sáng tích cực nhất có thể có và nó thường là chu kỳ ngắn hạn như những dối trá thực sự: bởi sự bỏ sót chọn lọc thông tin, như không đề cập đến 50% phần khuyết điểm của mình. Trong bối cảnh xã hội, hầu hết những người phóng đại khả năng của họ sẽ có khuynh hướng bị phát hiện, nhưng sự tương tác xã hội những vùng hẻo lánh, xa xôi thì càng khó phát hiện hơn.

Như Jason Zweig nhận xét: "Luôn Đúng là kẻ thù của Sự Đúng Đắn - một phần vì nó làm cho bạn quá tự tin, thậm chí nhiều nghiêm trong bởi vì nó dẫn bạn quên cách thế giới hoạt động thực sự."

Và làm thế nào để thế giới làm việc liên quan đến các nhà đầu tư và thương nhân mới học việc?

Chúng ta tìm kiếm các ý tưởng trên trang web toàn cầu bởi theo chân các bậc thầy (Guru) của chúng ta và làm theo họ.

Tuy nhiên, những Gurus thường chỉ chia sẻ những câu chuyện thành công của họ và hay bị mất trí nhớ khi viết về những thất bại của họ?

Theo nghiên cứu, họ thường làm vậy. Tất cả bọn họ.

Bài học: Nếu bạn nhận được ý tưởng giao dịch của mình bằng cách theo dõi mọi người trên internet, những người nói với bạn rằng họ tuyệt vời khi đầu tư, bạn chỉ có thể đổ lỗi cho những mất mát của mình bởi chính mình.

Đừng làm thế.


Tránh các sự cố trong tương lai.

26. Mẫu rập khuôn (Stereotyping)

Định nghĩa 1: Niềm tin rằng tất cả mọi người trong cùng một chủng tộc, dân tộc, hoặc nhóm văn hóa sẽ hành động như nhau và chia sẻ cùng một niềm tin và thái độ. Khuôn mẫu (Stereotyping) bỏ qua nhận dạng cá nhân. Đây là một loại phân biệt đối xử.

Định nghĩa 2: Một niềm tin phóng đại có thể là tích cực hoặc tiêu cực nhưng tổng quan mà nói nó không cho phép sự khác biệt.

Khuôn mẫu (Stereotyping) có thể rất có vấn đề. Nó có thể:

- Giảm nhiều sự khác biệt trong con người để phân loại được đơn giản

- Chuyển đổi các giả định về các nhóm người cụ thể thành "thực tế"

- Được sử dụng để biện minh cho vị trí của những người cầm quyền

- Duy trì định kiến xã hội và bất bình đẳng

Ví dụ: Các nhà làm phim thường dựa nhiều vào khuôn mẫu, bởi vì nó nhanh và đơn giản để thiết lập các đặc tính của nhân vật phim. Phụ nữ tóc vàng thường ngu (tóc vàng hoe),, người Mexico là lười biếng, và người da đen là các vận động viên tuyệt vời. Các nhân vật tuổi teen được thể hiện là cuồng công nghệ, vô đạo hay nông cạn. Hay người Việt Nam là thông minh, cần cù ... (nhóm ảo tưởng sức mạnh), hoặc dân Việt Nam mọi rợ, hiếu chiến, ngu dốt trừ tao ra... (Nhóm ảo tưởng sức mình) - Phần này dịch giả thêm vào hihi

Sự khác biệt giữa thành kiến (bias) và khuôn mẫu (Stereotyping) là: thành kiến thuộc sở thích cá nhân, thích hoặc không thích, đặc biệt là xu hướng tạo ra nó có động cơ vô tư, không phán xét hoặc khách quan. Còn khuôn mẫu là một ý tưởng đã được định trước rằng các thuộc tính đặc tính nhất định (nói chung) cho tất cả các thành viên của lớp hoặc tập hợp. Nói đơn giản bias nên được gọi là thành kiến (thiên kiến được thiết lập) còn Stereotyping nên được gọi là định kiến (thiên kiến được định trước). Và điều này dễ gây lầm lẫn giữa hai loại (Phần này dịch giả cũng thêm vào hehe)


Ví dụ: Nếu bạn nghĩ rằng tất cả người châu Á đều thông minh, hoặc đàn ông da trắng không thể nhảy, đó là một khuôn mẫu hay định kiến. Nhưng nếu bạn thuê một người châu Á cho một công việc mà cũng có một người da đen đủ điều kiện như nhau bởi vì bạn nghĩ rằng người da đen không thông minh như người châu Á, bạn đang thành kiến.

27. ẢO TƯỞNG TẦN SUẤT (FREQUENCY ILLUSION)

Ảo tưởng tần suất, hay hiện tượng Baader-Meinhof, là một sự thành kiến nhận thức mô tả biến cố tâm lý về sự tò mò: sau khi học một số thông tin mới, chúng ta bắt đầu chú ý đến nó ở khắp mọi nơi. Chúng ta không thể không ngạc nhiên trước cách nó đi theo chúng ta và chúng ta coi đó là một sự trùng hợp ngẫu nhiên. Tuy nhiên, không có gì trùng hợp trong đây cả và lời giải thích thực sự đơn giản.

Bằng chứng cho thấy ảo tưởng tần suất xảy ra quá thường xuyên để được xem như một sự trùng hợp ngẫu nhiên. Nó lặp lại và lặp lại, do đó, rõ ràng là có điều gì đó khác về nó. Ngay cả trong thế kỷ 16 Francis Bacon đã viết:

"Sự hiểu biết của con người một khi nó đã được chấp nhận như một quan điểm ​​(hoặc là nhận được quan điểm ​​hoặc là đồng ý với chính nó) thu hút tất cả mọi thứ khác để hỗ trợ và đồng ý với nó.". Do vậy, Ảo giác tần suất là do hai quy trình nhận thức sau đây gây ra: sự chú ý chọn lọc (selective attention) và thiên kiến xác nhận (confirmation bias)

Một ví dụ để hiểu nó vô cùng cụ thể và sinh động: "Bạn có cô bạn gái mà nàng được bạn một cách cố ý chỉ gọi tắt là B chẳng hạn, còn bạn luôn gợi ý cho nàng chỉ nên gọi bạn là L thôi. Vậy bạn thực sự có ý đồ gì khi làm những điều này? Hỏi tức trả lời: Bạn muốn cô ấy sẽ thấy chữ L hoa sẽ đại diện hình ảnh của bạn khắp nơi, giả sử cô ấy đi qua một thùng rác vô tình in một chữ L to tổ bố thì nó sẽ gợi ý cái bản mặt bạn in ngay trên cái thùng rác ấy. Nhưng cũng có điều đáng lo ngại, giả sử bạn trai cũ của cô ấy vô tình cũng trùng tên L thì sao? Khi ấy nhiều khi dễ xảy ra tình huống trùng lắp nhận thức nghĩa là cái mặt in trên thùng rác đó là bạn hay là bạn trai cũ của cô ấy? Xác suất cao có thể lại là cái mặt người bạn trai cũ. Nên lợi dụng ảo tưởng tần suất để ghim vào đầu một ai đó nó nguy hiểm như là chính cái bản mặt bạn vậy. Chưa kể, nhiều khi cô ấy chả để ý gì cái chữ L chết tiệt mà bạn muốn gieo vào tâm trí cô ấy thì cái chữ B hoa đã hóa hiện khắp nơi trên mọi nẻo đường mà bạn phải đi qua trước rồi. Nên bạn phải vô cùng cẩn thận kẻo "chơi dao lại bị đứt tay" :-)