48 Loại Thành Kiến Nhận Thức phổ biến (Phần 14)

40. THÀNH KIẾN ỦNG HỘ ĐỔI MỚI (PRO-INNOVATION BIAS)

Trong vài năm qua, tôi đã dành rất nhiều thời gian lắng nghe những người đang háo hức về "blockchain". Họ đã tuyên bố nó có thể giải quyết rất nhiều vấn đề của xã hội - tất cả mọi thứ - từ việc loại bỏ nghèo đói cho đến việc lật đổ các loại tiền tệ thông dụng và cả hình thái quốc gia 

Một cách dịu dàng, đây là bằng chứng về thành kiến ủng hộ đổi mới (pro-innovation bias) trong tất cả vinh quang của nó. Một cách thô lỗ, nó là bằng chứng của nhóm người đang cố gắng để lừa đảo các quỹ đầu tư bằng cách tận dụng hiệu ứng hào quang (halo effect). Tất nhiên, Blockchain là một sự sáng tạo tuyệt vời, và một ngày nào đó - có thể - dẫn đến những lợi ích kinh tế đáng kể, nhưng cuối cùng nó cũng chỉ là một phần của công nghệ.

Vậy thành kiến ủng hộ đổi mới (pro-innovation bias) là gì? Nó là xu hướng tuyệt đối hóa niềm tin rằng một sự đổi mới nên được cả xã hội chấp nhận mà không cần sự thay đổi hay xét lại nào về nó. Nó là "Nhà vô địch" của sự đổi mới, nó là thiên hướng mạnh mẽ ủng hộ sự đổi mới, làm cho chúng ta có thể không thấy những hạn chế hoặc điểm yếu của nó để tiếp tục thúc đẩy nó. 

Blockchain thường được kết hợp với Bitcoin nhưng trên thực tế nó là một sự đổi mới riêng biệt mà hệ thống thanh toán hiệu quả nhất thế giới đã được xây dựng. Về mặt kỹ thuật, blockchain chính nó là một ví dụ duy nhất của một lớp mở rộng của hệ thống được gọi là Distributed Ledger Technology hoặc DLT (Thật sự thuật ngữ về blockchain và tài chính thì tôi không mạnh nên nhiều thứ tôi sẽ để nguyên ngữ - Lời thêm của dịch giả)

PS: Để link tiếng Anh bài tạp chí cho các bạn muốn tham khảo thêm. Bản thân tôi khi tìm hiểu kỹ thêm về Blockchain mới dám dịch và có những nhận định riêng về nó

http://www.psyfitec.com/2017/04/putting-pro-innovation-bias-on.html

41. THÀNH KIẾN PHẢN KHÁNG (REACTANCE BIAS)

Đối với một người sinh ra bản chất tự nhiên, thành kiến phản kháng ( reactance bias) là một trong những bẫy rập nguy hiểm nhất.

Muốn phát bệnh và mệt mỏi với việc có người nói cho bạn biết phải làm gì? Sức cám dỗ để khẳng định sự tự do của bạn bằng cách làm ngược lại?

Bạn có thể đang rơi vào thành kiến phản kháng ( reactance bias). Vậy thành kiến phản kháng ( reactance bias) là gì?

Thành kiến phản kháng ( reactance bias) là một phản ứng để chống lại những đề nghị, người, quy tắc, hoặc các quy định đe dọa hoặc loại bỏ các quyền tự do hành vi cụ thể. Phản ứng xảy ra khi một người cảm thấy rằng ai đó hoặc một cái gì đó đang lấy đi lựa chọn của họ hoặc hạn chế phạm vi lựa chọn thay thế của họ

Chúng ta sáng tạo các loại phản ứng khi bị hạn chế. Tất cả những gì chúng ta muốn là chính mình, nhưng chúng ta không thể không cảm thấy thế giới đang cố gắng đưa chúng ta vào một chiếc hộp.

Thật không may, điều này có thể dẫn đến một số quyết định khá điên rồ. Chúng ta có thể bỏ qua những lời khuyên vững chắc - những nguyên tắc như chân lý - chỉ vì chúng ta muốn làm điều gì đó khác biệt.

Ví dụ: bạn có một trang web trông không giống những trang web điển hình. Nó có thể rất cool và vô cùng sáng tạo, nhưng khách hàng có thể gặp khó khăn trong việc truy cập vào nó. Khách hàng khi tương tác với chúng ta luôn có một số kỳ vọng nhất định. Khi sự đồng cảm không gặp nhau, họ sẽ sợ hãi! 

Tôi không nói là nhàm chán hay không bao giờ đổi mới. Điều tôi đang đề xuất là một thứ gì đó vừa phải thì hay hơn: chấp nhận thực tế rằng có những nguyên tắc kinh doanh đi trước thời đại đáng học hỏi. Vẫn có thể tạo ra một sản phẩm sáng tạo đậm chất của bạn nhưng cũng không nên làm mất đi sự kỳ vọng hay khó hiểu với khách hàng. 

42. ẢO TƯỞNG NHÀ TIÊN TRI - GÃ KHỜ (SEER-SUCKER IILUSION)

Mỗi buổi sáng trước khi rời nhà, nhà tâm linh James Randi lấy một tờ giấy và viết lên đó “Tôi James Randi sẽ chết hôm nay”. Sau đó anh ta ký tên và ghi ngày tháng rồi bỏ nó vào túi áo khoác và cứ thế ngày này qua tháng nọ. Nếu anh ta vô tình chết vào bất cứ ngày nào thì tất nhiên là thế giới sẽ tràn ngập những tín hữu hoan hô và khẳng định rằng anh ta là một người tiên tri tâm linh đích thực. Tất nhiên, các nhà đầu tư thông minh đều cười nhạo những kẻ ngốc đó.

Tuy nhiên, chúng ta không nên cười nhạo bởi vì mỗi ngày chúng ta sẽ luôn là nạn nhân của những người thông minh kiểu như Randi và không có bất kỳ cảm giác gọi là hợp luân thường, đạo lý nào của anh ta. Mỗi ngày, trên toàn thế giới, mọi người đều dự đoán những điều không thể đoán trước và phán quyết rằng thị trường sẽ bùng nổ hay phá sản, hoặc đi zic zac như một thủy thủ say rượu... Cuối cùng, một trong những dự đoán đó tất nhiên sẽ trở thành sự thật và đó là niềm tin tương đương với sự nhìn xa trông rộng của mỗi người. Trong khi thực tế, người dự báo chỉ đơn giản là bỏ một ghi chú trong túi mỗi sáng như James Randi. Trong một thế giới mà mọi người đều dự đoán mọi thứ thì thỉnh thoảng chắc chắn ai đó sẽ đúng (Đây cũng gần dạng “thiên lệch nhận thức muộn” hoặc “dự đoán theo sự thật đã xảy ra” (hindsight bias) mà dịch giả đã dịch trong phần 6)

Nhưng nó sẽ hơi khác tí so với thiên lệch nhận thức muộn bởi hai yếu tố song hành Seer (nhà tiên tri) và Sucker (gã khờ) theo cái tên của loại thành kiến nhận thức này:

Trong đó, lý thuyết tiên tri và gã khờ cho biết:
"Không phải vấn đề bao nhiêu dự đoán đúng sẽ tồn tại để mà những nhà tiên tri (seers) có tồn tại hay không tồn tại, những gã khờ (suckers) sẽ luôn trả tiền cho sự tồn tại của các nhà tiên tri (suckers)". Hay trong mỗi nhà tiên tri sẽ luôn có một gã khờ phục dịch mình. Bởi vì sao bởi một điều đơn giản con người luôn cần một điều gì đó hay một người gì đó để bấu víu và nhà tiên tri đáp ứng được sự bấu víu này bởi nhà tiên tri đáp ứng được cái mác hay nhãn hiệu mà những gã khờ kỳ vọng như những nhành cây cứu vớt đời mình dù nhà tiên tri nhiều khi cũng như gã khờ cũng chả biết gì hay dự đoán được gì đúng cho chính mình.